تلسکوپ

 

نجوم و ستاره شناسى از بسیارى جهات، ویژگى هاى دوگانه و گاه متضادى دارند: هرچند که نجوم از قدیمى ترین علوم شناخته شده است، در صدر علوم تحقیقى جدید است که هر روزه اخبار جدید ترین دستاورد هاى آن از طریق رسانه ها منتشر مى شود، هرچند که بسیارى از دانشمندان مشغول محاسبه هاى نظرى ریاضى و فیزیکى در مورد کیهان، ستارگان و مشخصات فیزیکى آن هستند، بسیارى دیگر فعالیت هاى رصدى را ترجیح داده و دوست دارند لذت کشف سیاره یا دنباله دار دوردستى را تجربه کنند.

به رغم آنکه در هیچ یک از رشته هاى علوم نمى توان انتظار داشت که یک مبتدى حتى حرفه اى بتواند با ابزار ساده و معمولى دست به اکتشاف هاى جدید بزند، چنین چیزى در عرصه نجوم و ستاره شناسى پدیده اى معمول و متداول است. شاید همین نکته راز اقبال بسیار گسترده مردم عادى به نجوم باشد.هرچند که فیزیک آماتورى و شیمى آماتورى نداریم، اما نجوم آماتورى از طرفداران بسیارى برخوردار است. راز این علاقه نیز در یکى از مهم ترین اختراعات بشر نهفته است: تلسکوپ.پیش از اختراع تلسکوپ جهان بسیار کوچک بود و به زمین، خورشید، پنج سیاره و تعدادى ستاره محدود مى شد. اما پس از اختراع تلسکوپ گستره وسیع ترى از جهان در مقابل دیدگان ما قرار گرفت. فهمیدیم که کهکشان ما مجموعه اى از ستارگان است که قطر آن به چند هزار سال نورى مى رسد. گذشته از کهکشان  ما، میلیون ها کهکشان در عالم وجود دارد که هرکدام تعداد بى شمارى ستاره دارند.تلسکوپ یکى از مهم ترین اختراعات قرن هفدهم است هرچند که دانشمندان سال ها پیش از توانایى عدسى براى بزرگ تر کردن اجسام مطلع بودند. اولین تلسکوپى که عملاً مورد استفاده قرار گرفت در سال ۱۶۰۸ ساخته شد. هانس لیپرهى و یاکوب متیوس از جمله اولین افرادى بودند که توانستند تلسکوپى با قدرت کم بسازند. اما گالیله کسى بود که توانست در سال ۱۶۰۹ با استفاده از تلسکوپ به مشاهده دقیق اجرام آسمانى بپردازد. وى توانست با استفاده از تلسکوپش به تماشاى اقمار مشترى بپردازد و تصویر هایى از آن رسم کند. از زمان گالیله به بعد ساخت تلسکوپ با پیشرفت هاى فراوانى همراه بوده است.امروزه ما با تلسکوپ هاى بسیار قدرتمندى که در اختیار داریم مى توانیم اجرامى را که میلیون ها سال نورى از ما فاصله دارند، مشاهده کنیم. گذشته از تلسکوپ هاى بسیار قوى که در بسیارى از مناطق جهان به جمع آورى اطلاعات مشغولند، تلسکوپ هاى بسیارى هم در خارج از زمین و در مدار، دورترین اجرام را رصد مى کنند که تلسکوپ فضایى هابل از مشهور ترین آنان است. امروزه تلسکوپ هابل مى تواند تصویر هایى از دورترین نقاط براى ما ارسال کند که به گمان بسیارى از دانشمندان مرز جهان ما محسوب مى شود. گذشته از این تلسکوپ هایى وجود دارند که در گستره اى از طیف کار مى کنند که براى چشم انسان غیر مرئى است. مانند پرتو هاى رادیویى، گاما و اشعه ایکس.تلسکوپ ها معمولاً از یک یا دو عدسى یا آینه ساخته مى شوند که مى توانند پرتو هاى نور را متمرکز کنند. از آنجایى که قطر عدسى یا آینه یک تلسکوپ به مراتب بزرگ تر از چشم انسان است، مى تواند مقدار بیشترى از نور را جمع آورى و متمرکز کند و در نتیجه جزئیات بیشترى از جسم مورد نظر را ارائه دهد.هر چند که امروزه انواع مختلفى از تلسکوپ ها وجود دارند که در گستره وسیعى از طول موج ها کار مى کنند، اما براى بسیارى از آماتورها و حتى اخترشناسان حرفه اى یک تلسکوپ نورى خوب، بهترین گزینه است که مى تواند خود را ساعت ها با آن مشغول کرده و در آسمان بى پایان شب دست به اکتشاف بزنند و لذت گالیله از تماشاى اقمار مشترى را یک بار دیگر شخصاً تجربه کنند.تلسکوپ شکستى (تلسکوپ هاى مجهز به عدسى) از جمله اولین تلسکوپ ها هستند ولى خیلى زود مشخص شد که ساخت و استفاده از تلسکوپ هاى با بازتابى (مجهز به آینه) بسیار آسانتر است. عدسى ها را فقط مى توان از پیرامون آن نگه داشت و همین نکته باعث مى شود که عدسى در اثر سنگینى وزن خودش خمیده شود اما آینه ها این محدودیت  را ندارنداز طرف دیگر تصویر نورى که از آینه ها به دست مى آید عارى از هر گونه انحراف رنگى (خطاهاى رنگى) است
با توجه به اینکه تلسکوپ ابزارى محورى در ستاره شناسى است، شناخت دقیق آن براى هر کسى که بخواهد اقدام به فعالیت هاى رصدى کند از اهمیت بسیار برخوردار است. کتاب «فناورى تلسکوپ ها» مى تواند کاربر را در پیدا کردن موقعیت اجرام آسمانى، انواع مختلف تلسکوپ ها، شناخت نور، شناخت حرکت ها، انواع مختلف نصب و دیگر موارد مرتبط یارى دهد. هر چند که این کتاب براى دانشجویان فیزیک تالیف شده است اما شیوه تدوین کتاب به گونه اى است که همه دوستداران نجوم و آسمان بیکران شب مى توانند از آن بهره مند شوند.

منبع:سایت کیمیا نت